Ile ideałów młodości zdradzamy w dorosłości
Czy praworządność jest najważniejsza? Nie jest, ale jest znacznie ważniejsza niż banda durniów, która będzie ciąć na lewo i prawo wedle własnego uznania.
Wiele lat temu ten młody człowiek stał na tle bannera, który domagał się praworządności w Polsce. Po latach ten młody człowiek zapyta w wywiadzie Der Spiegel: “Czym jest praworządność?” “Czy praworządność jest najważniejsza?”. Ciekawe ile ideałów młodości zdradzamy w dorosłości?
Dlaczego praworządność jest zawsze ważna?
Tymczasem zasada praworządności to bez wątpienia kamień węgielny sprawiedliwego i funkcjonującego społeczeństwa, a jej znaczenie trudno przecenić. Przyjrzyjmy się, dlaczego jest tak istotna. U podstaw zasady praworządności leży przekonanie, że wszyscy – niezależnie od władzy, statusu, majątku czy pochodzenia – podlegają prawu i są przed nim odpowiedzialni. Nikt nie stoi ponad prawem. Ta zasada równości pomaga zapobiegać arbitralnym decyzjom i praktykom dyskryminacyjnym.
Spójny system prawny zapewnia przewidywalność i stabilność w społeczeństwie. Ludzie mogą planować swoje życie, firmy działają z większą pewnością, a inwestycje są podejmowane z wiedzą, co jest prawnie dozwolone, a co nie. To sprzyja wzrostowi gospodarczemu i postępowi społecznemu. Zasada praworządności często kojarzona jest z podstawowymi prawami człowieka.
Praworządność gwarantuje, że obywatele mają narzędzia, aby przeciwstawić się nadużyciom władzy, a ich prawa – takie jak wolność słowa, zgromadzeń i prawo do sprawiedliwego procesu – są chronione. To zabezpieczenie przed tyranią. Dzięki ustaleniu jasnych zasad i procedur praworządność pomaga utrzymać porządek i bezpieczeństwo w społeczeństwie. Zmniejsza ryzyko przemocy, chaosu i anarchii.
Zasada praworządności zapewnia, że osoby sprawujące władzę są odpowiedzialne za swoje działania. Dostarcza mechanizmów, dzięki którym można rozliczać urzędników publicznych i kwestionować nadużycia władzy. Funkcjonujący system prawny dostarcza sposobów na pokojowe i sprawiedliwe rozwiązywanie konfliktów. Sądy i trybunały, działające zgodnie z zasadą praworządności, umożliwiają rozstrzyganie sporów bez uciekania się do przemocy czy samosądów.
Kiedy obywatele wierzą w sprawiedliwość i bezstronność systemu prawnego, są bardziej skłonni ufać rządowi i innym instytucjom. To zaufanie jest kluczowe dla spójności społecznej i stabilności społeczeństwa. Chociaż zasada praworządności jest niewątpliwie jednym z najważniejszych filarów zdrowego społeczeństwa, trudno jednoznacznie uznać ją za najważniejszą. Niektórzy mogą argumentować, że sprawiedliwość, uczciwość lub wolność jednostki są równie fundamentalne, jeśli nie ważniejsze.
Zasada praworządności nie istnieje w próżni. Jest spleciona z innymi wartościami i zasadami. Na przykład sprawiedliwość jest celem, a praworządność środkiem do jego osiągnięcia. Wolność wymaga systemu praw, który ją chroni. W różnych społeczeństwach, o różnych kontekstach kulturowych i historycznych, nacisk na poszczególne aspekty zarządzania może się różnić. To, co uznaje się za najważniejsze, zależy od potrzeb i priorytetów społeczeństwa.
Co się stanie, jeśli zabraknie zasady praworządności?
Brak lub poważne osłabienie zasady praworządności miałoby katastrofalne skutki. Bez prawa ograniczającego władzę, rządzący mogliby działać według własnego uznania, co prowadziłoby do korupcji, nadużycia władzy i tłumienia sprzeciwu.
Bez wyraźnych i egzekwowanych ram prawnych społeczeństwo uległoby rozprężeniu, wzrosłaby przestępczość i niepokoje społeczne. Ludzie straciliby wiarę w rząd, system prawny i inne instytucje, co prowadziłoby do fragmentacji i niestabilności społecznej.
Firmy unikałyby inwestycji, a wzrost gospodarczy zostałby poważnie zahamowany z powodu braku przewidywalności i bezpieczeństwa. Miejsce firm zastępowałyby potężne jednostki i grupy, które mogłyby działać bezkarnie, wiedząc, że nie podlegają prawu.
Podstawowe prawa i wolności byłyby rutynowo naruszane, co prowadziłoby do powszechnego cierpienia i niesprawiedliwości, a tkanka społeczna zaczęłaby się rozpadać, co doprowadziłoby do całkowitego załamania porządku i cywilizacji.
Zasada praworządności nie jest tylko “miłym dodatkiem” – to fundamentalna potrzeba dla sprawiedliwego, stabilnego i prosperującego społeczeństwa. Choć trudno jednoznacznie stwierdzić, czy jest najważniejszym elementem, jej znaczenie jest niezaprzeczalne.
Jej brak lub osłabienie miałoby niszczące skutki, co pokazuje, że praworządność to fundament, na którym buduje się funkcjonujące społeczeństwa. Nie chodzi tylko o istnienie prawa, ale o zapewnienie, że jest ono stosowane równo, sprawiedliwie i konsekwentnie wobec wszystkich.
Czy wolność może być ważniejsza?
Można sobie wyobrazić sytuacje, w których osobista wolność może być postrzegana jako ważniejsza od praworządności, szczególnie w kontekście społeczeństw lub okresów historycznych, gdzie prawo było niesprawiedliwe, represyjne lub służyło uciskowi zamiast ochronie obywateli. Przykłady takich sytuacji jest bardzo wiele, ale trudno sobie wyobrazić aby poglądy na temat niesprawiedliwości prawa wygłaszał urzędujący premier reprezentujący sejmową większość, która może każde niesprawiedliwe prawo zmienić.
Każde poza prawem naruszającym samą praworządność, bo wówczas byłoby to jedynie celowe w sytuacji gdy premier mówi że każdy system zwany praworządnością jest sprzeczny z koncepcją braku takiego systemu. Premier który rządzi ustawieniem systemu prawnego, który sprzeciwia się jemu, w zasadzie sprzeciwia się koncepcji systemu prawnego jako takiego. Oznacza to że jest za kompletną uznaniowością decyzji opartą o wolę polityczną, a nie system prawny. Ten wykształcony człowiek temat praworządności ma przemyślany od najmłodszych lat, a obecnie zajmuje bardzo poważne stanowisko i mówi to że nie jest za praworządnością na poważnie, udzielając oficjalnego wywiadu jako premier rządu do poważnej gazety.